Jeanette Vergouwen-de Caluwe
Het Matangi Quartet bezorgde het publiek in De Mythe in Goes zaterdag 25 november 2023 een onvergetelijke avond. Het programma OUTCAST is een ode aan de componisten uitSovjet Rusland en Oekraïne. De composities van Sjostakovitsj (1906-1975), Schnittke (1934-1998) en Silvestrov (1937-) vielen niet in de smaak van het regimes waaronder zij leefden;
Avant-gardistische (moderne) muziek met een verpakte boodschap, die nog steeds actueel is. Beklijvende muziek, die binnendringt en de toehoorder meesleept. De pijn en angst van de componisten sijpelt door in de toehoorder en bijt zich vast. Hulde aan het Matangi Quartet dat de spanningsboog nooit losliet en als een echte eenheid, met grote integriteit musiceerde.
De uitvoering van het Strijkkwartet nr. 3 van Alfred Schnittke hakte er meteen in. Het doorgecomponeerde werk vol tegenstellingen en een onopgeloste spanning in een klassiek polystilistische stijl is heel expressief en speelt als het ware met de menselijke emoties van verwarring en hysterie tot en met wanhoop en depressiviteit. Schnittke maakt gebruik van enkele muzikale modules van Lassus, Beethoven en Sjostakovitsj, breekt deze meteen af en gaat er dan mee construeren. Technisch knap en emotioneel overrompelend. Je hoort snijdende tonen die boven de vloeiende donkere lijnen om aandacht vragen. In het Agitato ervaar je de wanhoop en de felheid van oorlogsgeweld, de dissonanten doen pijn, af en toe dringt even rust door, die snel tenietgedaan wordt door een gewelddadige opflakkering. De muziek klinkt dwingend en komt hartverscheurend over. Het Pesante, met sterke pizzicati en klagende lijnen, sluit af met een schrijnende fase waarin de wanhoop doorsijpelt.
Wat een goede keus van Matangi om daarna het eendelige Strijkkwartet nr. 1 van de Oekraïense Valentin Silvestrov te spelen. In dit werk kunnen de musici, vanwege de vrije invulling van de waarde van de noten, een heel persoonlijke interpretatie verzorgen. Dat gebeurde. De melodie, gebracht door de eerste viool, werd door de anderen sonoor ondersteund. De poëtische melancholische muziek riep bij mij een avondlijk natuurbeeld op. De rust aan de oever van een rivier. Overal vlamden lichtjes op en het water kabbelde rustig door onderbroken door enkele brede bewegingen en zelfs een heftige onrustige passage waarin de spanning in chaos veranderde. Maar de weldadige rust keerde weer terug. Het deed me denken aan de schitterende begeleiding van het lied Morgen van Richard Strauss.
Na de pauze stond de schijnwerper op Dimitri Sjostakovitsj. Eerst brachten de vier strijkers: Maria-Paula Majoor (viool 1), Sedna Heitzman (viool 2), Karsten Kleijer (altviool) en Arno van der Vuurst (cello) twee korte werkjes: Elegie (een langzame aria uit de opera Lady Macbeth of Mtsensk) en Polka een grappig ritmisch sterk werkje, vol humor.
Het recital werd afgerond met Strijkkwartet nr. 8 in c op. 110, waarin Sjostakovitsj zijn herinneringen aan de verwoestingen van Dresden verwerkte. Hij noemde het werk (1960) een autobiografisch kwartet.
Het begint met de muzikale signatuur van Sjostakovitsj (D.SCH = D, eS, C en H) gebracht door de cello en daarna de andere strijkers. Een langzaam deel vol vraagtekens. Maar dat duurt maar even, in het Allegro komt de muziek ongewoon heftig binnen, klinkt het bekende Joodse thema en strijden weemoed en gewelddadigheid met elkaar. De woede vanwege het geweld en de oorlog zijn voelbaar in het Allegretto. Het macabere beeld van de vele doden op een slagveld komt extra hard binnen door de snijdende gloedvol gestreken tonen die als donderslagen overkomen. De flard Dies Irae en het treurige Largo lossen op in het langzameslotdeel dat uitblonk door de integere manier waarop Matangi (met sourdine) dit werk morendo afsloot. Dat na de laatste toon het publiek lang wachtte met applaudisseren is het bewijs van de verbijstering. Dit werk werd verpletterend uitgevoerd.
De Stichting Kamermuziek Zeeland stak zijn nek uit met dit concert, bewonderenswaardig in deze tijd, de aanwezigen zullen daar lang heel dankbaar voor blijven. Een recital door Matangi mag wat mij betreft vaker geprogrammeerd worden.
